Su Ayak İzi Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Su Ayak İzi Nedir?

“Su Ayak İzi ” kavramı,  UNESCO-IHE’de Arjen HOEKSTRA tarafından ilk kez 2002 yılında ortaya koyulmuştur. Günümüzde yeme içme, yıkama ve temizlik için su tüketmekteyiz. Daha fazla olarak gıda, kâğıt, pamuklu giyecekleri vb. üretilmesi için de su tüketilmektedir.

Su ayak izi, tüketilen temiz su ve kirletilen atık su olarak yaşamsal faaliyetlerinin sonucunda ortaya çıkan su miktarlarının hesaplama yaklaşımıdır.[1] Su ayak izi şu şekilde de tanımlanmaktadır:

Birim zamanda harcanan (buharlaşma dâhil) ve/veya kirletilen su miktarı ile ölçülmektedir. Bir bireyin, toplumun veya iş kolunun su ayak izi; bireyin veya toplumun tükettiği malların ve hizmetlerin üretimi için kullanılan veya üreticinin mal ve hizmet üretimi için kullandığı toplam temiz su kaynaklarının miktarıdır.[2] Aynı zamanda su ayak izi, belirli bir bölge ve/veya coğrafyadaki su tüketiminin o bölgedeki susuzluğa veya su kıtlığına olan etkisinin hesaplanmasına da olanak sağlamaktadır.

Su Kullanımı ve Kalitesinin 3  Göstergesi

Su ayak izi kavramı üç ana kategoriden oluşmaktadır: mavi, yeşil ve gri.

Mavi su ayak izi:  Yüzey suyu ve yer altı suyu tüketilen bir ürünün üretimi ihtiyaç duyulan su miktarını göstermektedir. Fabrikalarda üretim hatlarında kullanılan su, tarımda kullanılan su ve evsel kullanım suyu mavi su ayak izi olarak değerlendirilebilir.

Yeşil su ayak izi: Dünya çapında su kaynaklarından(toprakta tutulan yağmur suyu)buharlaşan su miktarını belirtmektedir. Tarımsal ürün yetiştirme süreçlerinde daha çok  yeşil su ayak izi meydana gelmektedir.

Gri su ayak izi: Tüketilen ürünün üretimi sırasında kirletilen su miktarı olarak tanımlanır. Kirliliğe yönelik bir göstergedir.

Bu 3 bileşen şebeke veya yüzey suyu(kuyu suyu) ve yağmur suyu kirleticilerin çözünürlüğünün azalımı için gerekli olan temiz su miktarı olarak ayrıştırılmış biçimde su tüketiminin değerlendirmesini sağlamaktadır.

Su Ayak İzi Nasıl  Hesaplanır?

Su ayak izi birey, toplum ve kurum için hesaplanabildiği gibi, şehir ve ülkeler için de hesaplanabilir. Doğrudan ve dolaylı olarak su kullanırız. Doğrudan su kullanımı içme suyu ve hijyen için kullanılan su miktarını, dolaylı su kullanımı  ise mal ve hizmetleri üretmek için gerekli su miktarını kapsar. Dolaylı kullanım aynı zamanda “sanal su” olarak da tanımlanmaktadır. İşletmelerde tedarik zinciri  tarafından su tüketimi hesaplanabilir ve su tüketimi iyileştirilmeleri için yol haritası çıkarılabilir. Üretimde ve işletme faaliyetlerin sürdürülebilmesi için gerekli olan su ayak izini hesaplamada ISO  14046 standartları kullanılıyor. Bu standart ile ürünün su tüketimi gözlemlenip ve aşırı su kullanımının önüne geçilebiliyor. Su ayak izi, ton ürün başına m3 su, hektar arazi için m3 su, birim ürün başına m3 su işlevsel birimlerde hesaplanır.

Örneğin, duşta 10 dk’da 120 litre su harcanıyor. Çamaşırları ön yıkamadan geçirmek yaklaşık 10 litre fazla su, bulaşıkları makineye atmadan önce sudan geçirmek yaklaşık 57 litre fazladan su harcamamıza neden olur. Bir tişört üretmek için harcanan su miktarı 2700 litredir. Yediğimiz bir hamburger 2331 litre suya denk gelmektedir.

Falkenmark Su kıtlığı İndeksi ‘ne göre, kişi başına düşen su miktarının,

• 1700 m3 ve üstü ise su sorunu olmadığı,
• 1700-1000 m3 arasında ise su sıkıntısı çektiği,
• 1000-500 m3 arası su kıtlığından,
• 500 m3’ten az olması durumunda mutlak su kıtlığından söz edilebilir.

Su kıtlığı çekilen bir bölgeden tüketilen 1 m3 suyun susuzluğa etkisi diğer bölgelerde tüketilen aynı miktarda su oranına göre değişiklik gösterebilir.

Falkenmark Su kıtlığı  İndeksine göre Türkiye; üç tarafı denizlerle çevrili olmasına rağmen “Su Sıkıntısı” çeken ülkeler arasındadır. Türkiye, aşırı sıcaklıklara sahip “yarı kurak” bir bölgede yer almaktadır.

Türkiye’ye düşen ortalama yağış miktarı 643 mm dir ve dünya ortalamasının oldukça altındadır.2015 yılında 1.422 metreküp olarak hesaplanan kişi başına düşen su miktarı, 2017 yılı itibariyle, 1.386 metreküp olarak hesaplanmaktadır.[3]

Yarınımızın suyunu korumak için elimizden geldiğince tasarrufumuzu yapmalıyız. Temiz su kaynaklarımıza ihtiyacımız var.

Kaynaklar:

• https://www.semtrio.com/su-ayakizi [1]
• https://waterfootprint.org/en/[2]
• https://www.yarininsuyu.com/[3]