Çevre Nedir? Fiziksel ve Toplumsal Çevre Kavramları

Çevre; insanların ve diğer canlı varlıkların bir arada yaşadığı, birbirleriyle karşılıklı etkileşim içinde olduğu ve Dünya üzerinde bulunan canlı cansız tüm unsurları içeren fiziksel, kimyasal ve biyolojik ortamlardır. Her gün görmekte olduğumuz insanlar, hayvanlar ve bitkilerle birlikte bakteriler, virüsler gibi göremediğimiz birçok mikroorganizma canlı çevreyi oluştururken; rüzgar, toprak, su, hava, iklim vb. unsurlar da cansız çevreyi oluşturur. Canlı ve cansız çevre daima etkileşim halindedir. Bu etkileşim sayesinde yaşamın devamlılığı sağlanır.

Her ne kadar biyoloji, ekoloji ve çevre kitaplarında genel olarak bu tanımlamaları görsekte, aslında çevre sadece bu tanımlamalarla sınırlı değildir. Giderek artmakta olan çevresel sorunlar, çevre kavramının sürekli olarak gündemde kalmasına ve yeni anlamlar kazanmasına sebep olmaktadır. Hiç istemediğimiz bir tanım olacak olsa da, gelecekte okul kitaplarında çevrenin tanımını kirlenen, kirletilen ortam olarak görebiliriz.

Çevrenin Sınıflandırılması

Çevre, fiziksel çevre ve toplumsal çevre olmak üzere iki ana başlık altında incelenir:

Fiziksel çevre

Canlıların içinde yaşadığı varlığını, özelliğini ve niteliğini fiziksel olarak algıladığı ortama fiziksel çevre denir. Fiziksel çevre ise doğal çevre ve yapay çevre olarak ikiye ayrılır.

• Yapay Çevre: İnsanların artan ihtiyaçları nedeniyle, doğal çevreyi değiştirmeleri sonucu oluşan ve içerisinde çoğunluk olarak insan ve evcil hayvan yaşamı bulunduran yeni ortamlardır. Yapay çevre, yerleşim yerlerinin, özelliklerine bakılmaksızın, tamamını kapsar. Yerleşim yerlerinde bulunan yollar, köprüler, hava limanları, anıtlar yapay çevrenin birer parçasını oluşturur. Yapay çevrede bulunan bu parçalar bize orada bulunan toplumun gelişmişlik düzeyi, sosyoekonomik yapıları, ihtiyaçları ve kültürleri hakkında bilgi sahibi olma imkanı sunar.
• Doğal Çevre: Oluşumunda insan faktörünün etkisi bulunmayan, kendiliğinden var olan, içerisinde daha çok yaban hayatı bulunan; orman, göl, deniz vb. ortamlar doğal çevre olarak adlandırılır. Doğal çevreyi abiyotik ve biyotik olmak üzere etkileyen iki faktör  vardır.

1. Abiyotik Faktör: Ekosistemi etkileyen; su, ışık, toprak, iklim, ortam pH’ı ve mineraller gibi ortamdaki çevresel koşulları oluşturan cansız etkenlerin tümü abiyotik faktörleri oluşturur. Bu faktörler doğal çevrede yaşayan canlı türü ve canlı sayısını belirlemekte oldukça önemli etkiye sahiptir.
2. Biyotik Faktör: Ekosistemde bulunan canlıların tümü biyotik faktörleri oluşturur.

Abiyotik ve biyotik faktörleri önem açısından birbirinden ayırmamız mümkün değildir. Her ne kadar biyotik faktörler canlı unsurları içeriyor olsada, abiyotik faktörler olmadan canlıların yaşamına devam etmeleri mümkün değildir. Örnek verecek olursak, su tüm canlılar için en önemli yaşam kaynağıdır. Başta insanlar olmak üzere, tüm hayvan ve bitkiler için su bir zorunluluktur. Bu nedenle suyu yeterli miktarda harcamak, su kaynaklarını kirlilikten korumak yaşamın devamlılığı için şarttır.

Toplumsal Çevre

İnsanların birbirleriyle olan bütün ilişkilerini kapsayan çevreyi ifade eder. Yapay çevre içerisinde bulunan yaşam olanakları, öğrenme olanakları ve çalışma olanakları gibi faktörler de sosyal çevre oluşumuna katkı sağlar. Sosyal çevre bir bakıma insanları bir araya getirmeye ve bireylerin toplumsallaşmasına yardımcı olur. Bu sebeple, sosyal çevre toplumsal çevrenin bir alt başlığıdır diyebiliriz.