İnşaat sektörü, bünyesinde çok farklı faaliyetler içermekte ve proje özelinde bu faaliyetlerin yapım ve uygulama şekillerinde çeşitli değişiklikler olabilmektedir. Sektörün karakteristik özellikleri ve çalışma şekillerindeki farklılıklar ise inşaat çalışanlarının birçok tehlike ve riske maruz kalmasına neden olmakta ve ağır sonuçlar ile neticelenen iş kazaları yaşanabilmektedir. İnşaat iş güvenliği riskleri ve risklerin azaltılması için gerekli önlemler şu şekilde listelenebilir.
Yazıdaki Başlıklar
İnşaat İş Güvenliği Riskleri ve Önlemleri
Yüksekte Çalışma
Yüksekte çalışma, inşaat sektöründe ölümlere ve ağır yaralanmalara en çok yol açan durumdur. Yüksekten düşmelerin önlenebilmesi için yüksekte çalışmaktan kaçınılmalıdır. Mümkün olmadığı durumlarda düşmeler önlenmeli, önlenemiyorsa da düşmenin mesafesini ve sonuçlarını en aza indirmek için düşmenin durdurulmasına yönelik tedbirler alınmalıdır.
İş Makineleri ve Araç Trafiği
Çalışanlar, inşaat sahası içerisinde faaliyet göstermekte olan gerek iş makineleri veya hareket hâlindeki araçlar ile temaslarında ve gerekse yaya olarak hareket ettikleri esnada çeşitli iş kazalarına maruz kalabilirler. İnşaat sahasında kullanılan araçlar ve iş makineleri ile ilgili genel iş kazası sebeplerinin anlaşılması ve bu kazaları önleyecek kontrol tedbirlerinin oluşturulması önemlidir.
Elektrik Güvenliği
Elektriksel tehlikeler, inşaat işinde bulunan diğer tehlike türlerinden farklıdır çünkü elektrik kazaları aniden ve insan duyuları önceden uyarı sağlamazken gerçekleşir. Elektrik çarpması tehlikesi doğrudan vücuttan geçen akım miktarı ve geçtiği süre ile ilgilidir. Elektrik işleri, elektrikli ekipmanlar veya sistemler ile ilgili çalışanların yetkin olduğundan emin olunmalıdır. Taşınabilir kablolar, fişe bağlı ekipman, uzatma kabloları, güç çubukları ve elektrik bağlantıları her kullanımdan önce hasar veya aşınma açısından incelenmeli ve özellikle yalıtkan kısımlarının sağlamlığından emin olunmalıdır. Enerji hatlarının altında ya da yakınında yürütülecek çalışmalarda enerji hatları ile çalışma alanı arasında Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’ne göre belirlenen güvenli çalışma mesafeleri bırakılmalıdır.
Kazı İşleri
Projenin tipine ve yürütülecek faaliyetlere bağlı pek çok kazı türü vardır: Temel kazıları, yol kazıları, tünel kazıları ve atık su, kanalizasyon, vb. Kazı işleri ile ilgili üzerinde durulması gereken en ciddi risklerden birisi çalışma sırasında birtakım sebepler neticesinde toprağın kazı yapılan alana kayması, çökmesi veya düşmesi ile oluşan göçüklerdir. Yönetmelikte bu riskin üzerinde durulmuş ve kazı yan yüzlerinde hangi durumlarda kontrollerin yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Kalıp ve Beton İşleri
Kalıp ve beton işleri sırasında oluşabilecek iş kazalarının önlenebilmesi için çalışma alanı çevresi ve hava koşulları göz önünde bulundurulmalı, kalıp işleri ehil kişi gözetimi altında yürütülmelidir. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’ne göre kalıp panolarının, geçici destek ve payandaların üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak şekilde planlanması, tasarlanması, kurulması ve korunması sağlanmalı ve betonarme kalıplarının yeterliliği her beton dökümünden önce kontrol edilmelidir.
El Aletleri ve Elektrikli Aletler
El aletleriyle meydana gelen kazalar genellikle dikkatsizlik, iş için doğru aletin kullanılmaması, güvenlik önlemlerinin bilinmemesi, aletlerin bakımının yapılmaması veya uygun şekilde saklanmaması gibi hatalardan kaynaklanmaktadır. Çalışanların bu aletlerin kullanımı, taşınması, saklanması ve bakımı konusunda doğru bir şekilde bilgilendirilmesi ve eğitilmesi gerekmektedir.
Yangın ve Patlama
Yangın oluşumunun önlenmesi için göz önüne alınması gereken en temel husus; yangını oluşturan etmenlerin bir araya getirilmemesidir. Yangın üçgeni de denilen bu birliktelikte; ısı (tutuşturma kaynağı), oksijen ve yanıcı madde (yakıt) yer almaktadır. İçerisinde birçok faaliyet ve malzeme kullanımını barındıran inşaat sahalarının, yangın tehlikesi ve muhtemel risklere karşı etkin mücadele göstermesinde mevcut inşaat sahasının genel temizlik ve düzeninin korunması büyük öneme sahiptir.
Yıkım İşleri
Yıkım işleri; genellikle sel, deprem vb. doğa olayları, yangın, patlama veya yıpranma gibi durumların etkisiyle ya da yürütülmekte olan faaliyetler sebebiyle sağlamlığını yitirmiş, zayıf yapılarda gerçekleştirilmektedir. Güvenli bir yıkım işinde; yıkılacak yapının özellikleri ve çevresi dikkate alınarak doğru bir planlama yapılmış olmalı ve yapının hiçbir parçası beklenmedik şekilde çökmemelidir. Doğru yıkım yöntemine karar verilmesi de yıkım işlerinin güvenli bir şekilde yürütülebilmesi için ayrıca önemlidir.
Sosyal Tesisler
Genellikle ağır ve meşakkatli işlerin bulunduğu ve fiziksel çalışmanın yoğun olarak gerçekleştirildiği inşaat sektöründe çalışanların dinlenebilmesi, temizlenebilmesi ve ihtiyaçlarını giderebilmesi için uygun ve yeterli sayıda tesisin bulunması gerekmektedir. Bu tesislerin varlığı ile çalışanların hem fiziksel hem de zihinsel sağlıkları korunmakta ve iş kazası oluşumunda önemli bir etken olan insan faktörünün etkisi minimize edilmektedir.
Fiziksel Risk Etmenleri
Fiziksel risk etmenleri, çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen ve hastalık veya yaralanmaya sebep olabilen enerji kaynakları olarak tanımlanmaktadır. Birçok fiziksel risk etmeni olmakla birlikte inşaat faaliyetleri sırasında çalışanlar tarafından sıkça karşılaşılan etmenler şu şekilde sıralanabilir:
- Gürültü
- Titreşim
- Optik radyasyon (UV, kızılötesi vb.)
- Termal konfor (Sıcaklık, nem vb.)
Kimyasal Risk Etmenleri
İnşaat sektöründe farklı türden malzeme kullanımının çok çeşitli olduğu birçok faaliyet yapılmakta ve kullanılan malzemeler sebebiyle veya yapılan faaliyetler sonucu çeşitli hâllerde kimyasal maddeler ortaya çıkmaktadır. Bu maddeler çalışma ortamında katı, sıvı, gaz, buhar ve sis şeklinde bulunabilmekte ve çalışanların bu maddelere maruziyeti sebebiyle çeşitli sağlık riskleri söz konusu olabilmektedir. İnşaat sektöründeki bazı meslek gruplarıyla sıkça ilişkilendirilen rahatsızlıklar aşağıda belirtilmiştir:
- Duvar işleri ve çimento ile temas halindeki diğer işlerde çalışanlarda cilt alerjileri,
- Yalıtım, tesisat ve bina yıkım işlerinde çalışanlarda asbestoz ve asbest kaynaklı diğer rahatsızlıklar (mezotelyoma vb.),
- Tünel yapımı ile kumlama işlerinde çalışanlarda ve kaya delici makine operatörlerinde silikozis,
- Boya işleri ve çözücüler ile kurşuna maruziyetin olduğu diğer işlerde çalışanlarda nörolojik bozukluklar vb.,
- Kaynak işlerinde çalışanlarda bronşit.
Biyolojik Risk Etmenleri
Biyolojik etmenler; hava, su, toprak, bitki ve hayvanlar başta olmak üzere doğal çevremizde yaygın şekilde bulunan organizmalardır. Bakteriler, virüsler, parazitler ve mantarlar önde gelen biyolojik etmenlerdir.
