Tünel Teknik Özellikleri
Tüneller, zemindeki alanı güvence altına almak amacıyla inşa edilen inşaat mühendisliği yapılarıdır. Tünel, kullanım amacına bağlı olarak yol tüneli, demiryolu tüneli ve su yolu tüneli olarak sınıflandırılan bu projeler, doğal risklerinin (jeolojik, hidrojeolojik, sismik, geoteknik özelliklerinin değişkenlik göstermesi) en üst düzeyde olması nedeniyle diğer mühendislik projelerinden farklıdır. Bu risklerin en aza indirilmesi açısından çok özenle yapılmış ve yorumlanmış mühendislik araştırmalarına gereksinim vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Projenin ortaya koyduğu doğal ve geometrik verilere (kesit alanı, uzunluk, yol eğimi) uygun kazı yönteminin (delme, patlatma, tünel açma makinesi vb.) seçilmesi gerekir. Proje derinliği, sığ ve yoğun yerleşim alanlarından geçiyorsa, bu husus bina deplasmanları açısından daha da önem taşır. Alınan ek önlemler, projenin toplam maliyetini büyük ölçüde arttırır.
- Aktif fayların yakınından (5-20 km) geçirilen tünellerde özellikle sığ zemin tünellerinde deprem riski önemlidir. Buna karşın 30-40 metreden daha derin kaya kütlesi içinde açılan tünellerde deprem riski büyük ölçüde azalmaktadır.
- Yapısal hasarlar, kaya tünellerinde zemin tünellerine göre nazaran çok daha azdır.
- Tarihi kalıntıların bulunma olasılığı yüksek bölgelerde yapılacak tünel kazıları da projede dikkate alınması gereken önemli faktörlerden biridir.
- Tünel projesi, sürdürülebilir çevre anlayışına uygun olmalıdır. Diğer bir deyişle, birim kazı hacmi başına kullanılan enerji miktarı elverdiği ölçüde minimuma yaklaştırılmalıdır. Tünel kazısından çıkan malzemeler, inşaat işlerinde beton agregası ve yol stabilizasyon malzemesi olarak kullanımı gibi olanakları araştırılmalıdır.
- proje maliyeti, hassas biçimde günlük ilerleme hızına bağlıdır. Artan ilerleme hızı, hem projenin ekonomikliğini arttırır hem de birim maliyeti önemli ölçüde azaltır. Ayrıca unutulmamalıdır ki genelde tünel projelerinin ilk yatırım maliyetleri çok yüksektir.
- Risklerin iyi öngörülememesinden kaynaklanan uzun sürekli duraksamalar, (göçükler, tünel makinesinin arıza yapması, çatlak sisteminden gelen büyük debili su geliri vb.) düşük ilerleme hızları gibi tünel projesinin genel ekonomik başarımını olumsuz yönde etkiler.
- İş sağlığı ve güvenliğine yönelik alınan önlemlerin uygulanması en üst düzeyde gerçekleştirilmelidir. Bu sayede can kaybının sıfır olması temel hedef olmalıdır.
- Kullanılacak donanımların karmaşık olması sebebiyle çalışanların teknik bilgi ve görgüsü yüksek olmalıdır.
