Suların iletilmesi, inşaat mühendisliğinde su temini projeleri alanında mihenk taşıdır. Suya ihtiyaç duyulan bölgeye su ileten yapılar ise isale hattı (iletim hattı) olarak adlandırılır. İsale hattı inşa edilirken muayyen bir bölge de su problemi yaşanmaması adına alternatif hatlar yapılır. Ayrıca isale hatları su dağıtımı görevi yapmamakla birlikte inşa edilirken çevresel, ekonomik ve de mühendislik koşulları dikkate alınır.
İsale hatları serbest yüzeyli ve basınçlı sistemler olarak iki ana başlığı ayrılır:
Yazıdaki Başlıklar
Serbest Yüzeyli İsale Hattı
Suyun iletimi atmosfer basıncı etkisiyledir. Piyezometre çizgisi su yüzeyine paraleldir. Serbest yüzeyli isale hatları iki alt başlıkta incelenir:
- Açık kanallar: Suların muhafaza edildiği kaptanlardan arıtma tesisleri arasında debinin çok yüksek olması durumunda kullanılır.
- Galeriler: Tuğla, beton veya betonarmeden yapılan yapılardır. Debinin küçük olması halinde dairesel kesitler kullanılırken debinin büyük olması durumunda at nalı veya dikdörtgen kesit şeklinde kullanılır.
Basınçlı İsale Hatları
Suların borular ile basınçlı bir şekilde ileten sistemlerdir, bu sistemlerde serbest yüzeyli isale hatlarının aksine sularda koku ve renk bozulması meydana gelmez. Basınçlı isale hatları üç alt başlıkta incelenir.
- Cazibe ile suyun iletilmesi: Farz edelim ki A ve B kotlarına sahibiz ve daha yüksek kota sahip olan A kotundan B kotuna suyu yerçekimi etkisi ile iletiriz.
- Terfi ile suyun iletilmesi: Cazibeli durumun tam tersini incelersek B kotundan A kotuna su iletimi gerçekleştirmek istersek ancak pompa yardımı ile gerçekleşir.
- Kısmen cazibe-kısmen terfi ile suyun iletilmesi: Bu gibi sistemlerde B noktasının kotu daha düşük olmasına rağmen direkt pompa yardımı yerine başka bir A1 noktasına suyu pompa yardımı ile ilettikten sonra yerçekimi etkisi ile A kotuna su iletilir ve bu durumda her iki sistem kullanılmasından ötürü cazibeli ve terfili sistemler olarak bilinirler.
İsale hattının en kesiti kanal boyunca üniform özellik gösterebilir. En uygun kesit kavramı çerçevesinde boyutlandırma yapılması gerekmektedir. Yarım daire şeklindeki açık kanal, en yüksek debiyi taşır ancak yarım daire şeklinde açık kanal yapımı oldukça güçtür. Açık kanal çeşitleri içerisinde kesiti yarım daireye en yakın olan şekil, trapez kesittir.
